Του 2006 άρθρο μου, για το Συβνεταιρισμό της γενέτειράς μου, Άντισσας Λέσβου

Το άρθρο μου αυτό του 2006 δεν δημοσιεύθηκε ποτέ στη ΗΧΩ της Άντισσας που το είχα στείλει. Διαβάζοντάς το σήμερα ύστερα πό εννιά χρόνια βλέπω πόσο επίκαιρο ατυχώς είναι και  τώρα. Ακόμη οι τότε προβλέψεις μου ατυχώς τραγικά επιβεβαιώνονται . Θεωρώ παρ’ όλα αυτά , ότι ο σχετικός προβληματισμός θα μπορούσε να συνεισφέρει στο έστω και την υστάτη στιγμή, κάτι να σωθεί. Αρκεί να υπάρξει συστράτευση και έγερση  μας απ’ τον  καναπέ ….  

<<                    Ο Συνεταιρισμός μας στην εποχή που οι θεμοί ευτελίζονται

          

                                          Του Τάκη Χαραλ. Ιορδάνης

Όποιος δεν υπήρξε θύμα στιγνής εκμετάλλευσης, όποιος δεν ξέρει τι πάει να πει ιδρώτας, δάκρυ και πολλές φορές αίμα για τη σοδειά του, (τον μοναδικό ίσως πόρο της ζωής του ίδιου και της οικογένειάς του), που κάποιοι του την αρπάζουν  μέσα απ’ τα χέρια του ή κάποιοι άλλοι του την καίνε, ή άλλοι πάλι ετσιθελικά του την αφήνουν να σαπίσει στα κατώγια και τις αποθήκες, ή … ή … ,  όποιος δεν ένοιωσε τι σημαίνει να σε εκμεταλλεύεται ο τοκογλύφος, να αισθάνεσαι βαθειά στο πετσί σου τι σημαίνει το ¨δάγκωμά του , ένα ¨δάγκωμα¨ που σε οδηγεί στην ανέχεια, στην ένδοια και στη φτώχεια, όποιος δεν έχει συνειδητοποιήσει τι είναι το να  σου παίρνει ο επιτήδειος  μέσα απ’ το στόμα σου τη μπουκιά σου, αφού δεν σου δίνεται η δυνατότητα να απολαύσεις  στο σύνολό τους, τους καρπούς της γης σου αλλά και της δουλειά σου, όποιος εν ολίγοις δεν έτυχε να είναι αγρότης ή γόνος αγρότη στην περίοδο του μεσοπολέμου, της κατοχής και  της μετεμφυλιακής περιόδου, αυτά που γράφω πιο κάτω ασφαλώς δεν τον συγκινούν και  ίσως ούτε καν τον αγγίζουν.

Όμως επειδή ξέρω ότι τότε, σε ποσοστό 90 % και πάνω οι άνθρωποι του χωριού μας ήταν αγρότες, πολλοί θα το διαβάσουν το σημείωμά μου αυτό, αφού ή οι ίδιοι ήταν αγρότες ή  παιδιά και οπωσδήποτε εγγόνια αγροτών και ασφαλώς θα ερεθιστούν για να μη πω συγκινηθούν με τα γραφόμενά μου, αφού λίγο πολύ σ’ αυτά θα αναγνωρίσουν τον παππού τους, τον πατέρα τους ή ακόμη τον ίδιο τους τον εαυτό.

Τότε που λέτε, ¨οι Τελωνιάτσες οι λιές δε λαδίζαν¨ όμως τα ταγάρια των λιοτριβιών γέμιζαν ( ως αποτέλεσμα της παλιάς τους τεχνολογίας που διέθεταν, της παλαιότητας των μηχανημάτων τους, των κακών χειρισμών λειτουργίας τους - εκ λάθους ή και επίτηδες -  κ.λπ.), τότε που λέτε που ο κτηνοτρόφος δεν μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες του ( σε ζωοτροφές, σε φάρμακα και εργαλεία της δουλειάς του, ή το χειρότερο για το φαϊ του ίδιου  και της οικογένειάς του, κ.λπ) αν δεν υποθήκευε το γάλα του σε τιμή που πολλές φορές δεν την ήξερε κι΄αυτό όχι μόνο για μια χρονιά,  τότε που λέτε που η ανάγκη έκανε το δυστυχή καπνοπαραγωγό αυτόχειρα συμπράττοντας με τον έμπορο, θύτη του για να σπάσει τις τιμές, τότε που λέτε που με πληθωρισμό σχεδόν μηδέν τα επιτόκια της τοκογλυφίας έφθαναν και το 40 % και πιο πάνω (ανάλογα με την ανάγκη του θύματος) και μάλιστα ανατοκιζόμενα, τότε που η αγορά του προϊόντος απ’ το χονδρέμπορο δεν γινόταν με το ζύγι αλλά με το μάτι, τότε ακόμη που λέτε που κανένας εργάτης στη δουλειά του δεν δικαιούταν να φοράει στο χέρι του ρολόϊ (αν τύχαινε του ατυχή να του το έχει φέρει κανένας αδερφός του απ΄τα καράβια ή να του το έχει στείλλει ο θείος του απ’ την Αμερική) αλλιώς διωχνόταν απ’ τη δουλειά, , τότε που …. , που …. που … τότε που  με δυό λόγια  ο δύσμοιρος Αντισσαίος αγρότης βρισκόταν στο έλεος του Θεού. Η φτώχεια και η ανέχεια ήταν το μόνιμο σύνδρομο ζωής τους. Του ιδίου και των παιδιών του. Ουδεμία προοπτική για το μέλλον για τον ίδιο, το χειρότερο για τα παιδιά του. Η τριτοκοσμική πραγματικότητα σ’ όλο της το μεγαλείο.

Και μέσα στα σκοτάδια της ατέλειωτης ανάγκης, ένας φάρος. Ένας φάρος που καταύγασε το έρεβος. Ένας φάρος που έδωσε ελπίδα στους δυστυχισμένους που η μοίρα τους γέννησε ζευγάδες και έδωσε ρότα για ανθρωπινότερη ζωή στους ίδιους, στα παιδιά τους και στα παιδιά των παιδιών τους. Ο αναμορφωτής του χωριού μας. Ο μεγάλος μεταρρυθμιστής. Ο κοινωνικός απελευθερωτής των αγροτών και κατ΄ επέκταση όλων των Αντισσαίων. Ο Γιάννης Βασ. Φωτιάδης. Ιδρυσε τον Γεωργοκτηνοτροφικό Πιστωτικό Συνεταιρισμό Αντίσσης το 1927 και δρομολόγησε αλλά και ολοκλήρωσε την κατασκευή του εργοστασίου του, το 1949. Εποχές δύσκολες. Εποχές δικτατορίας, Πόλεμος, Γερμανοκατοχή, λίγο μετά την κατοχή, περίοδος του Εμφυλίου. Δέχθηκε πιέσεις από πλείστους όσους. Από τους ¨αρχόντους¨ κατά που τους λέγαν τότε. Από τους έχοντες τις περιουσίες που μπορούσαν ακόμη τότε να τις διαχειρίζοντας σχεδόν κατά δουλοπαροικικό τρόπο. Από τους έχοντες τα κάποια χρήματα και ο οποίοι τα διακινούσαν ως τοκογλύφοι. Από τους έχοντες τα λιοτρίβεια και τα τυροκομεία. Ακόμη από συγγενείς του και από φίλους του, τουλάχιστο μέχρι τότε, γιατί μετά αυτοί έγιναν άσπονδοι αντίπαλοί του. Να μη προχωρήσει στη σύσταση του καταστατικού του. Να μη κάνει το Συνεταιρισμό. Και οπωσδήποτε να αποφύγει την κατασκευή  του εργοστασίου του. Το εργοστάσιο που όλοι ξέρουμε και λίγο πολύ έχουμε σχετικά βιώματα. Εκείνος στάθηκε αδαμάντινα σταθερός στην απόφασή του, χωρίς να παρεκλίνει κατά κεραία. Αγνόησε τις όποιες πιέσεις και ολοκλήρωσε το έργο του. Τον Γωργοκτηνοτροφικό Πιστωτικό Συνεταιρισμό Αντίσσης. Βέβαια στον καθορισμό της ρότας του για τη δημιουργία του τεραστίας σημασίας αυτού έργου, ο μεγάλος αυτός Αντισσαίος στηρίχθηκε στο βάθρο που είχαν δημιουργήσει οι Κυβερνήσεις του Εθνάρχη Βενιζέλου και του μεγάλου απελευθερωτή της Ελληνικής αγροτιάς Παπαναστασίου, με την εξαιρετικής σημασίας αγροτική μεταρρύθμιση του 1917 ( διάλυση τσιφλικιών, παροχή αγροτικού κλήρου στους ακτήμονες, κ.λπ.), με τη σύλληψη της συνεταιριστικής ιδέας, τη δρομολόγηση του Συνεταιριστικού Κινήματος και την αντίστοιχη σχετική θεσμοθέτηση το 1920, με τη δημιουργία της Αγροτικής Τράπεζας το 1929 και βέβαια τη θεσμική θωράκιση με τη ψήφιση νόμων που κάλυπταν πλήρως το αγροτικό ζήτημα της χώρας. Όπως έχω γράψει πάλι στην ΗΧΩ το 1993 για το Συνεταιρισμό μας, ο αξέχαστος  μέντορας μου Γ. Φωτιάδης σεμνυόταν με υπερηφάνεια σε σχετικές συζητήσεις μας, κατατάσσοντας τα έργα του και την προσφορά του προς το χωριό μας και τους ανθρώπους του βάζοντας απόλυτα πρώτο,  κυρίαρχο και θεμελειώδες,  ως κορωνίδα όλων, το θέμα του Συνεταιρισμού. Την ίδρυση του και κυρίως την κατασκευή του εργοστασίου του. Μου έλεγε δε λίγο πριν πεθάνει, με την χαρκτηριστική σεμνότητα που διέθετε, μεταξύ άλλων σχετικών « Αυτό ήταν το έργο της ζωής μου. Έτσι ο Αντισσαίος έπαψε να είναι πιά ραγιάς και σκλάβος».  

 Με το που άρχισε να λειτουργεί το εργοστάσιο του Συνεταιρισμού άρχισαν να λαδίζουν οι ¨Τελωνιάτσες οι λιές¨ και από 8, 10 ή και περισσότερο με μια, πήγαν στις 5, 4 ως και 3 με μια (ανάλογα με τη χρόνια), οι τοκογλυφίες άρχισαν να μετριάζονται ως να εξαλείφονται για τους συνεταιριστές, τα γάλατα να διατίθενται μέσω πλειοδοτικών διαγωνισμών στις πρέπουσες τιμές, οι προμήθειες των ζωοτροφών, φαρμάκων και εργαλείων να γίνονται χωρίς πιά τα επίχειρα της απληστίας και της αισχροκέρδιας των κερδοσκόπων, και άλλα πολλά αντίστοιχα. Γενικά οι αγρότες μας άρχισαν πιά να απολαμβάνουν τα αγαθά των κόπων τους. Δηλ. κατά πως έλεγε ο αείμνηστος Φωτιάδης έπαψαν πιά να είναι ραγιάδες.  

Τα χρόνια πέρασαν. Πλησιάζουν τα εξήντα. Αδιάλειπτης λειτουργίας. Περίοδοι ακμής εναλλασσόμενες με περιόδους υφέσεως. Όμως το καράβι του συνεταιριστικού κινήματος της γενέτειράς μας αταλάντευτα σταθερό στην ευεργετική πορεία του. Οι υπηρεσίες που προσέφερε ο Συνεταιρισμός μας στους ανθρώπους του χωριού μας όλα αυτά τα χρόνια, δεν θα μπορούσαν να περιραγραφούν, παρά με  τη γραφή σελίδων επί σελίδων και τόμων επί τόμων. Πάντως το γεγονός ότι έχει ζωή 80 χρόνων από τις ιδρύσεως του και 60 από της ιδρύσεως του εργοστασίου του, αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Τρεις ολόκληρες γενεές Αντισσαίων έχουν βιωματικά ταυτιστεί με την ύπαρξη του ζωοδότου αυτού κοινωνικού φορέα 

Και φθάνουμε την Κυριακή, 13 Αυγούστου εφέτος. Το μεγάφωνο του Κοινοτικού μας γραφείου ανακοινώνει. «Σήμερα στις 11.30 η ώρα στην αίθουσα του παλιού κινηματογράφου πραγματοποιείται η εξ αναβολής Τακτική ετήσια Γενική Συνέλευση του Συνεταιρισμού. Καλούνται τα μέλη του, να προσέλθουν για να πάρουν μέρος στη διαδικασία. Τα  θέματα που θα συζητηθούν είναι. α) Απολογισμός και έγκριση του έτους οικονομικού έτους 2005, β) αντικατάσταση του ντεκαντέρ (;;) (ενός ανταλλακτικού μηχανής του εργαστασίου)  και γ) συζήτηση και προτάσεις.».

Ως συνεταιριστής και ο ίδιος,  βρισκόμενος σε διακοπές στο χωριό, μια και έτυχε να είμαι εκεί  σκέφτηκα να πάω. Να δω με τα ίδια μου τα μάτια και να ακούσω με τα ίδια μου τα αφτιά τα σχετικά με το Συνεταιρισμό μας από τους ανθρώπους που τον βιώνουν καθημερινά. Τους προβληματισμούς των συναδέλφων μου συνεταιριστών που μένουν μόνιμα στο χωριό. Μετάνοιωσα. Ομολογώ, ίσως, θα ήταν καλύτερα να μη πήγαινα. Σκέτη απογοήτευση. Μέλη παρόντα 19 και οι περισσότεροί μας γύρω στα εξήντα και πανω. Εξ αυτών, οι τέσσερις μέλη του Δ.Σ., η γραμματέας του συνεταιρισμού και ένας ο λογιστής. Δηλ. απλά μέλη μόνο 13. Απ’ αυτούς προς τιμή τους δύο γυναίκες. Ρώτησα. Πόσα είναι τα μέλη του συνεταιρισμού μας. Μου απάντησαν 380. (Ως μέτρο σύγκρισης αναφέρεται ότι στις αρχές της δεκαετίας του ’90 τα μέλη ήταν 520. - Βλέπε, «Η ΑΝΤΙΣΣΑ, Π..Φραγκέλλη - ). Σε άλλη μου ερώτηση (απ’ τις πολλές που είχα) πήρα την απάντηση ότι ατυχώς η εικόνα και άλλων Γ.Σ. του συνεταιρισμού μας είναι σχεδόν παραπλήσια. Δυστυχώς. Μια πίκρα στο στόμα μου. Αυτή ήταν η αίσθησή μου φεύγοντας απ’ τη Γενική !!!! Συνέλευση.

Ασφαλώς και έγινε η διαδικασία κατά τις προβλέψεις των σχετικών διατάξεων. Ασφαλώς και έγινε καλή συζήτηση από τους παρόντες και ασφαλώς πάρθηκαν οι αποφάσεις που χρειάζονταν. Όμως. Ένα μεγάλο ΟΜΩΣ καρφώθηκε στο μυαλό μου.

Με αυτή την εικόνα προβληματίστηκα. Άραγε ο Συνεταιρισμός μας βρίσκεται στα υστεροσυνεταιριστικά του χρόνια ; (ας μου συγχωρεθεί ο νεολογισμός). Δηλ.  έχει ολοκληρώσει τον κύκλο του; Οι συνεταιριστές πιά δεν έχουν προβλήματα; Ή μήπως όλοι μας έχουμε λύσει τα προβλήματά μας και έχουμε φθάσει στο σημείο του πλήρους ευδαιμονισμού; Συβαριτισμός σ’ όλο του το μεγαλείο; Αλίμονο. Και οι Συβαρίτες στην κάτω Ιταλία σε κατάσταση τριφυλότητας και ευδαιμονισμού όταν βρέθηκαν  έσφαξαν  όλα τα κοκόρια τους, γιατί έκραζαν και τους ενοχλούσαν στον ύπνο. Το χειρότερο οι δυστυχείς έδιωξαν από την πόλη τους όλους τους σιδεράδες και τους κατασκευαστές όπλων γιατί τα χτυπήματα του σφυριού στο αμόνι δεν τους άφηναν να κοιμηθούν. Έτσι όταν έμεινα άοπλοι, επέδραμαν οι εχθροί τους και τους κατέσφαξαν.  

Εμείς στην επιδρομή που μας γίνεται πιά κάθε μέρα με τους σκληρούς και ανάλγητους νόμους της αγοράς, με το χωνευτήρι της παγκοσμιοποίησης  να ρουφά και να εξαφανίζει οικονομίες κρατών, πολυεθνικών οικονομικών κολοσσών, ιδιωτικών εταιρειών και δημοσίων οργανισμών, εμείς μένουμε απαθείς; Απροβλημάτιστοι περί του ¨τι μέλλει γενέσθαι¨; Δεν μας νοιάζει να εξακολουθούμε να έχουμε το ¨φρούριο¨μας μέσα στο οποίο μπορούμε να καταφύγουμε και να επιβιώσουμε; Ο συνεταιρισμός μας, τελευταίο φρούριο προστασίας μας από τη λαίλαπα της ελεύθερη οικονομίας και του άκρατου φιλελευθερισμού  δεν μας κάνει πιά ανάγκη; Δεν τον χρειαζόμαστε πιά;  Ήδη η διαδικασία των πλειδοτικών διαγωνισμών που γινόταν παλιά με την παρέμβαση του συνεταιρισμού για τα γάλατα εδώ και χρόνια έχει σταματήσει. [Το να αναφέρω  στο σημείο αυτό, ότι δεν έγινε ποτέ το συνεταιριστικό εργαστάσιο μας γάλακτος (όπως έκανε η Ερεσός) νομίζω ότι παρέλκει.]. Έτσι οι κτηνοτρόφοι μας δεν απολαμβάνουν πιά του οφέλους των υψηλών τιμών του γάλακτός τους μέσα από την διαδικασία αυτή. Γυρίσαμε πίσω κατά 50 – 60 χρόνια. Οι ζωοτροφές και άλλα εφόδια όπως με πληροφορήσαν, διατίθενται από το Συνεταιρισμό σε μη ανταγωνιστικές τιμές σε σχέση με  το ελεύθερο εμπόριο. Σε λίγο η δραστηριότητα αυτή ίσως σταματήσει, αν δεν βρεθούν οι πρόσφορες μέθοδοι για το καλύτερο γι’ αυτή τη συγκυρία. Και μένει μόνο το εργοστάσιο εκθλίψεως ελαιοκάρπου καθώς λέγεται στα χαρτιά. Όταν έχει καλή σοδειά το χωριό, τα πράγματα είναι καλά. Αν η φετεινή χρονιά, που δεν έχει καλή σοδειά ελιών συνεχιστεί κάποια χρόνια τότε τι γίνεται; Θα αφήσουμε το Συνεταιρισμό να βάλλει λουκέτο; Δεν θα κάνουμε κάτι για να γίνει πάλι ο Συνεταιρισμός τέτοιος που τα όποια ¨προϊόντα¨ του είναι πάλι ελκυστικά στα μέλη του. Έτσι αφήνουμε να απαξιώνονται οι θεσμοί; Δεν μας προβληματίζει το μέλλον;  Θέλουμε πάλι να αρχίσουμε να βιώνουμε το σύνδρομο των ¨ταγαριών¨; Να βιώνουμε πάλι τα επίχειρα του τοκογλύφου; Και αν τέλος πάντων ο απλός συνεταιριστής δεν έχει τη δυνατότητα να έχει τέτοιους προβληματισμούς και αντίστοιχες ανησυχίες, οι ταγοί της εξουσίας του τόπου μας τι κάνουν. Το φωτοβόλο πνεύμα και η ανήσυχη σκέψη ενός μεγάλου Φωτιάδη απελευθέρωσε τους Αντισσαίους από το ραγιαδισμό κατά πως είπαμε πιο πανω. Οι σημερινοί ταγοί εξουσίας του τόπου μας δεν ανησυχούν; Φαίνεται ατυχώς εκ των  πραγμάτων ότι δεν τους απασχολεί το φαινόμενο της απαξίας αλλά και της απαξίωσης ενός θεσμού όπως του Συνεταιρισμού μας. Δεν τους απασχολεί ότι σε λίγα χρόνια ίσως δεν θα υπάρχει πιά Συνεταιρισμός; Δεν θα πρέπει να προβληματιστούμε στο κατά πόσον ο Συνεταιρισμός μας με κάποια άλλη δυναμική (την οποία θα προσπαθήσουμε να βρούμε) θα δημιουργήσει τις προύποθέσεις να μην υπάρχουν λ.χ. στα Λάψαρνα που γνωρίζω πολύ καλά, μόνο τέσσερις (4) !!! αγρότες της παραγωγικής ηλικίας των 40 χρόνων, όταν κάποτε ήταν εκεί 50 συνεταιριστές και πάνω, με πληθυσμό 300 ατόμων έναντι των 20 περίπου που είναι σήμερα. Απ’ ότι πληροφορούμαι, λίγο πολύ το ίδιο γίνεται στο Γαβαθά, στον Κάμπο, στα Άπαστρα.Το να αναφερθώ στα ορεινά νομίζω ότι δεν χρειάζεται. Και ύστερα απ’ αυτή την εικόνα, μετά τι;

 Δεν θα ήθελα να υπάρξω μάντυς κακών. Διαπιστώσεις όμως κάνω και ως οφείλω, τουλάχιστο στη συνείδησή μου, τις καταθέτω. Βεβαίως το να καταθέσω ακόμη ότι όσο ο Συνεταιρισμός μας θα αποτελεί ένα ζωντανό και παραγωγικό κύτταρο με δυναμισμό και σφρίγος κατ’ αντίστοχο τρόπο η Άντισσα, το χωριό μας θα εξακολουθεί να υφίσταται, όχι απλά ως ένας περιφερειακός φθίνων οικισμός του Δήμου Ερεσού – Αντίσσης, αλλά ως ένας δυναμικός πόλος ανάπτυξης της περιοχής και Κέντρο της χερσονήσου του Ορδύμνου όπως για δεκάδες χρόνια ήταν, είναι πιστεύω κάτι που δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση. Ευτυχώς δε ακόμη, πιστεύω ότι δεν έχουμε περιέλθει πιά στην κατάσταση της απάθειας, δηλ. εκεί που ούτε αυτό το προφανές δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε.

Επειδή λοιπόν θεωρώ ότι μπορούν τα πράγματα να αλλάξουν αρκεί όλοι μας να το θελήσουμε, γι’ αυτό έγραψα αυτές τις αράδες που διαβάζετε. Τούτη η γραφή μου, ας λειτουγήσει ως καμπάνα αφύπνισης. Ας ξυπνήσουμε όλοι μας. Ας μην αφήσουμε  τα πράγματα να πάνε παρακάτω. Θέλω να πιστεύω ότι αγγίξαμε πιά τον πάτο του βαρελιού. Πιο κάτω, δεν πάει πιά άλλο. Η όποια δράση μας προς τη σωστή κατέυθυνση χρειάζεται τώρα. Άμεσα. Αργότερα, είμαι σίγουρος ότι θα είναι πολύ αργά. 

                                         Ηλιούπολη , 8 Σεπτέμβρη 2006.>>