Σήμερα 2/12/2022, στο ΔΗΜΟΚΡΑΤΗ, σελ. 16
Αιολίας λόγος
Εκ της κίβδηλης πληροφορίας για το Σπήλαιο του Ορφέα στην Άντισσα
Η περιπέτεια των τουριστών.
Του Δρος Τάκη Χαραλ. Ιορδάνη (Ph.D.)
Ένα καυτό απομεσήμερο του Ιούλη με την Ελένη, την σύζυγό μου, πηγαίναμε στα Λάψαρνα. Βρισκόμασταν στο ύψος του Γηροκομείου, όταν απ’ την άλλη κατεύθυνση ένα μικρό αυτοκίνητο, απ’ αυτά που νοικιάζονται στους τουρίστες, στρίβει επί τόπου αριστερά και παίρνει με ταχύτητα τον δρόμο των Λαψάρνων. Σε λίγο είχε χαθεί απ’ τα μάτια μας. Κάποια στιγμή στο χωματόδρομο στην περιοχή Ράσκα (~1,5 χιλιόμετρο απ’ το χωριό) βρίσκομαι κοντά στο αυτοκίνητο αυτό, που ο οδηγός επίτηδες έχει κάνει στην άκρη, για να σταθώ δίπλα του. Ήθελαν βοήθεια. Ήταν τουρίστες (νεαρό ζευγάρι Άγγλων με το παιδάκι τους) και τους ρώτησα. -«Πού γυρίζετε μέσα στην άγρια αυτή ερημιά, που ψυχή ζώσα δεν φαίνεται πουθενά και μάλιστα μέσα σ’ αυτή τη ζέστη;». Μου απήντησε ο σύζυγος: -«Πηγαίνουμε στο σπήλαιο του Ορφέα». -«Πώς ξέρετε γι’ αυτό;» Τότε, η σύζυγος, μου έδειξε στο κινητό της μια Αγγλική ανάρτηση του Google, όπου διάβασα «Σπήλαιο του Ορφέα». Τους είπα απερίφραστα ότι αυτό είναι μία κίβδηλη πληροφορία. Τους εξήγησα ότι ο Σπήλιος είναι απροσπέλαστος με αυτοκίνητο και ότι για να τον επισκεφθεί κανείς, θα πρέπει να είναι αλπινιστής. Απροσπέλαστος, ανέκαθεν. Ακόμη στην ερώτησή τους, γιατί είπα ότι τα αναφερόμενα στο Google είναι κίβδηλη πληροφορία, τους εξήγησα περιληπτικά αυτά που έχω γράψει στα «Καλλονιάτικα» Τεύχος 185, 1ος -3ος 2022, σελ.6, άρθρο μου «Στα Ορφίκια Λαψάρνων της Άντισσας το μαντείο του Ορφέα». «…ουδεμία ανασκαφή ή άλλη επιστημονική εντός του σπηλαίου εργασία έχει αναδείξει κάποιο στοιχείο (γραπτό, αναθηματική στήλη, λατρευτικό υλικό, πολύτιμα αναθήματα, άγαλμα, κ.λπ.) που να οδηγεί στο συμπέρασμα μονοσήμαντα, ότι ο Σπήλιος ήταν το Μαντείο του Ορφέα. …Μέχρι να γίνει κάτι τέτοιο, το σπήλαιο αυτό μπορεί να θεωρείται αρχαιολογικός χώρος, ως χώρος κατοίκησης από προϊστορικές εποχές, όπως εξάλλου έχει γίνει με πλείστα όσα σπήλαια ανά τον Κόσμο, όμως Μαντείο του Ορφέα δεν αποδεικνύεται από τίποτα κατά τα προεκτεθέντα».
Όταν τελείωσα, κατάλαβα τον Άγγλο να υποτονθορύζει διάφορα …Γαλλικά. Τέλος, οι άνθρωποι, μας ευχαρίστησαν, έκαναν επί τόπου στροφή και έφυγαν. Επειδή στα πρώτα 60 χρόνια της ζωής μου ποτέ δεν είχα ακούσει, πληροφορηθεί, διαβάσει, ή περισσότερο διδαχθεί, ότι ο Σπήλιος σχετίζεται με τον μεγάλο μύστη Ορφέα, μάλιστα ως Μαντείο αυτού, ομολογώ ότι εξεπλάγην όταν προ ετών άρχισαν δειλά-δειλά κάποια δημοσιεύματα να κάνουν λόγο περί αυτού. Μάλιστα, γνωρίζοντας την επ’ αυτού άποψη του αείμνηστου Αντισσαίου ιστορικού-λυκειάρχη Πάνου Φραγκέλλη, καθηγητή μου, τον προκάλεσα σχετικώς. Θυμούμαι να μου απαντά: «Αν υπήρχε κάτι σχετικό στην αρχαιοελληνική γραμματεία δεν θα το είχα συμπεριλάβει στα βιβλία μου; Αντίθετα στην “ΑΝΤΙΣΣΑ” μου (1995) εκτενώς γράφω για το Μαντείο του Ορφέα στα Ορφίκια κατά πως αναφέρεται απ’ τους Λουκιανό, Φιλόστρατο, Μύρσιλο και άλλους κλασικούς συγγραφείς, όπου καταλήγω: «Ο μεσαιωνικός βυζαντινός συνοικισμός των Λαψάρνων, που επεκτείνετο στα Αρφίκια και στο ακρωτήριο Τελώνια, όπου βρισκόταν το Μαντείο του Ορφέως…». Προσέθεσε δε ακόμη: Επίσης, στο βιβλίο μου «ΟΡΦΕΥΣ, Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΜΥΣΤΗΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΟΣ», έχω ανεξάρτητο κεφάλαιο «Ο Ορφέας και η Άντισσα της Λέσβου», όπου ουδέν αναφέρω περί Σπήλιου. Αντιθέτως γράφω «…η Άντισσα Λέσβου, ετίμησε στην αρχαιότητα τον άνδρα (Ορφέα) ενταφιάζοντας την κεφαλή στο Βακχείο (ναός του Διονύσου) της περιοχής Αρφικιών <Ορφικίων –Λαψάρνων, όπου εξεβράσθη… ». Συνέχισε δε να λέει, ότι τούτου η φήμη, ξεπέρασε κάποτε, ακόμη και αυτήν των Δελφών. Στα ως άνω συμφωνούν, κατά τη γραφή του ο καθένας, και άλλοι σύγχρονοι Λέσβιοι ιστορικοί, ως Π. Παρασκευαΐδης, Απ. Γονιδέλλης και Αριστ. Κυριαζής. Τέλος, αυτό που θυμούμαι ήταν ο προβληματισμός του Π. Φραγκέλλη, αφού ο Απολλώνιος ο Τυανεύς το 60 μ.Χ. επισκέφτηκε το μαντείο του Ορφέως στη Λέσβο με πλοίο, λέγοντας: «τώρα που κάποιοι, ανιστόρητα, αντιεπιστημονικά διατείνονται ότι ο Σπήλιος, που είναι πάνω στο βουνό στα «Γρηγορέλια», 3-4 χιλιόμετρα απ’ την θάλασσα, ήταν το μαντείο του Ορφέα, πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό, αφού η γεωμορφολογία της τότε εποχής είναι η ίδια με την σημερινή;». Το να διαφωνήσω, φυσικά, ήταν αδύνατο. Το 2018 είχα γράψει, στο ΕΜΠΡΟΣ, το άρθρο «Fake news και fake …Ιστορία», πάλι με αναφορά στο ίδιο θέμα. Τότε, ο αείμνηστος Ιστορικός της Λέσβου Απόστολος Γονιδέλλης διαβάζοντάς το και συμφωνώντας με τα σ’ αυτό γραφόμενα, μου έγραφε σε ανάρτησή του στο f.b. «Τάκη δυστυχῶς ὅπως βλέπεις τὰ fake news εἶναι πολὺ τῆς μόδας τελευταία, ἐπειδὴ ἀκριβῶς ὁ κόσμος ψοφάει γιὰ παραμύθι, καθὼς ὁ ἴδιος εἶναι ψεύτικος!!! …». Ιστορικό δεδομένο, καταγεγραμμένο απ’ τον μεγάλο Αριστοτέλη, είναι ότι στην Άντισσα εορτάζονταν ετησίως με μεγαλοπρέπεια τα Διονύσια και με μεγάλη προσέλευση κόσμου. Ναός του Διονύσου, στην Αντισσαία επικράτεια δεν έχει βρεθεί απ’ τους ερευνητές ιστορικούς, καταγεγραμμένος κάπου στην κλασική γραμματεία. Άλλως, ασφαλώς και θα το είχαν κοινολογήσει. Το μόνο που έχει κοινολογηθεί, είναι το Βακχείο στα Ορφίκια. Δεδομένου δε ότι το Βακχείο (ναός του Διονύσου) είναι στα Ορφίκια, που είναι παραθαλάσσια, όπου ήταν θαμμένη η χρησμοδοτούσα κεφαλή του Ορφέα, προφανώς εκεί προσέρχονταν δια θαλάσσης ο πολύς κόσμος στην ετήσια γιορτή που αναφέρει ο Αριστοτέλης στα «οικονομικά» του. Λαμβάνεται ακόμη υπόψη ότι καμία γραφή της αρχαιότητας από τον Μυρσίλο, τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, τον Λουκιανό, τον Φιλόστρατο ή κάποιον άλλο συγγραφέα, δεν αναφέρεται στον Σπήλιο. Αν αναφερόταν έστω ένας σ’ αυτόν και κατά μονοσήμαντο τρόπο έγραφε ότι τούτος σχετιζόταν με τον Ορφέα, θα μπορούσε κάποιος να πει, ότι ίσως αυτό ήταν το Μαντείο του στην Άντισσα. Ως λ.χ. για το άντρο των νυμφών(;) αναφέρεται ο Λόγγος στο «Δάφνις και Χλόης». Με επιχειρηματολογία πηδημάτων ψύλλου, ανερμάτιστα και με εικασίες, κάποιοι θέλουν σώνει και καλά να επιβάλουν αυτό το ψέμα. Κάποιοι επιστήμονες μεν, αλλά όχι αρχαιολόγοι, ιστορικοί, φιλόλογοι ή κάποιας άλλης συναφούς επιστήμης, σ’ ένα άρθρο τους, αφού καταθέτουν αποσπασματικές, έμμεσες και ασαφείς πληροφορίες καταλήγουν να γράψουν, ο Σπήλιος, πιθανότατα είναι το μαντείο του Ορφέα. Ασφαλώς, καλά κάνουν και χρησιμοποιούν την λέξη «πιθανότατα» και όχι «βεβαιότατα», αφού δεν έχουν κάτι το χειροπιαστό ως αυτά που προανέφερα, αλλά ακόμη και προσθέτω στο απόσπασμα του άρθρου στα «Καλλονιάτικα». Περίεργα, έφθασαν στο σημείο να λένε ότι το τοπωνύμιο Ράσκα της περιοχής, έχει Θρακική ρίζα. Έτσι συνδέουν αυτό με τον Ορφέα! Επειδή δε τα Ράσκα γειτονεύουν με τον Σπήλιο, συμπεραίνουν πως αυτός ήταν το μαντείο του! Λογική του «ράβδος εν γωνία, άρα βρέχει». Επί λέξει αναφέρουν: «Η ρίζα ρασκ- απαντά στην αρχαία θρακική λέξη rhaskus που σημαίνει “γρήγορος” “ευκίνητος”». Παραγνωρίζουν βέβαια, πως σε επί Τουρκοκρατίας κατάστιχα η περιοχή αναφέρεται με το όνομα Ράστιχα. Κατά τους ειδικούς, γνωστές γλωσσικές διαδικασίες, δίνουν: Ράστιχα > Ράστχα >Ράσκχα> Ράσκα. Δηλ. η αρχική ρίζα της λέξης Ράσκα είναι ραστ- κι όχι «η πιθανώς θρακικής καταγωγής ράσκ-», όπως εκείνοι γράφουν. Έτσι, το «ευκίνητος», «γρήγορος» κατά τα αρχαιοθρακικά …πάνε περίπατο. Ακόμη χρησιμοποιούν αντίστοιχη επιχειρηματολογία για τη λέξη Φαύγα. Αλλά Φαύγα έχει και στο Σκαλοχώρι. Μήπως και εκεί είχαν φθάσει οι … αρχαιοΘράκες! Βέβαια, παρορούν (γιατί άραγε;) την τρισχιλιετή ονομασία (κατά Π. Παρασκευαΐδη, Π. Φραγκέλλη) «ΟΡΦΙΚΙΑ» της παραθαλάσσιας περιοχής όπου εξεβράσθη και ετάφη η κεφαλή του Ορφέα στο εκεί Βακχείο. Με βάση τα προαναφερθέντα, θεωρώ ότι δεν περιποιεί τιμήν σ’ εμάς τους Λέσβιους το να αφήνουμε να κυκλοφορεί διεθνώς αυτή η κίβδηλη πληροφορία. Εξάλλου, όταν για την ανάπτυξη του νησιού μας χρειάζεται μαζικός τουρισμός (λ.χ. αντίστοιχος της Ρόδου), που θα γίνει μόνο όταν τούτο καταστεί τουριστικός προορισμός, προσέλκυση τουριστών με κίβδηλη πληροφορία για το Σπήλαιο του Ορφέα, κατ’ αριθμό, τούτοι, θα αποτελούν «σταγόνα στον ωκεανό».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου