Άρθρο μου στην Αιολίας λόγος/ΔHMOKPATHΣ "ΟΡΦΙΚΙΑ: Ως τα προβάλλει κιτρινισμένο χειρόγραφο του Αντισσαίου Πάνου Φραγκέλλη".

 

σελ. 16                   ΔHMOKPATHΣ                    Σαββατοκύριακο 3 Φεβρουαρίου 2024

 

Αιολίας λόγος

 

ΟΡΦΙΚΙΑ:  Ως τα προβάλλει κιτρινισμένο  χειρόγραφο του  Αντισσαίου   Πάνου Φραγκέλλη.

 

                             του Δρος Τάκη Χαραλ.Ιορδάνη (Ph.D.)

 

Είναι συγκινητικό να ανασύρεις απ’το αρχείο σου και να διαβάζεις ένα κιτρινισμένο απ’το χρόνο χειρόγραφο,  που σου δίνει σημαντική χείρα βοηθείας σ’ένα επιδιωκόμενο σου στόχο. Τούτο, μεταξύ άλλων  μου ενεχείρισε, λίγο  προ  του θανάτου του ο δάσκαλος μου, Φιλόλογος–Λυκειάρχης Πάνος Φραγκέλλης. Είναι  ο χαιρετιστήριος λόγος του, στους  Αντισσαίους της Αθήνας κατά την κοπή της βασιλόπιττας του Συλλόγου τους(1998;), όταν και  έγινε  η παρουσίαση του βιβλίο του «Ο Ορφέας ο Μεγάλος Μύστης και Μουσικός» που εξέδωσε το 1997.  Το παραθέτω αυτούσιο.

 

<<Αγαπητοί  μου,  φίλες και φίλοι

Αισθάνομαι ευτυχής που μου δίνεται η δυνατότητα να  παρευρεθώ  στη σημερινή εκδήλωση του Συλλόγου για την κοπή της βασιλόπιτας και την παρουσίαση του βιβλίου μου, που έχει ως θέμα το μυθικό Ορφέα, όπως θέλουν να τον χαρακτηρίζουν όσοι κάνουν λόγο για αυτόν. Για μένα όμως ο Ορφεύς δεν υπήρξε μυθικός, αλλά ένας ημίθεος που η προσφορά του είναι τεράστια όχι μόνο στην προχριστιανική Ελλάδα, αλλά και σε όλους τους λαούς της  λεκάνης της Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου.

Η θρησκεία που έδωσε στον Ελληνικό χώρο υπήρξε μία θρησκεία αγάπης, ανθρώπινη πέρα για πέρα. Δίδαξε την εγκράτεια,  τον εξαγνισμό και την τελική αποκατάσταση των ανθρώπων μέσα απ’ τον κύκλο των γεννήσεων.

Υπήρξε ο εισηγητής του Μονοθεϊσμού, ο  κήρυκας της αγάπης,  ο πράος και ευγενικός,  πού πόνεσε πολύ,  και τον πόνο του τον μετουσίωσε  σε μουσικές συνθέσεις,  που δεν έθελγαν μόνο τους θνητούς, αλλά και τους αθάνατους, όπως στην περίπτωση της Περσεφόνης. Ακόμη η γοητεία απ’ το τραγούδι του δεν άφησε ασυγκίνητα ούτε τα δένδρα που τον παρακολουθούσαν στο δρόμο του, μετά την αποτυχία του να ξαναφέρει στη ζωή την αγαπημένη του Ευρυδίκη, καθώς και τα άγρια θηρία, που ημερωμένα και γοητευμένα απ’ τη θεσπέσια μουσική του κάθονταν γύρω του κι απολάμβαναν αυτή. 

Ο Ορφεύς  υπήρξε προαγωγός εις Χριστόν. Τα πρώτα σύμβολα της θρησκείας του Ναζωραίου  υπήρξαν ορφικά,  όπως μαρτυρούν οι τάφοι των πρώτων Χριστιανικών χρόνων,  οι  λάρνακες, οι κατακόμβες.   Η Ορφική λατρεία   για τον Ελληνισμό αποτελεί την Παλαιά του Διαθήκη.

 Ζητήστε μέσα  απ’ τις σελίδες του βιβλίου μου να  γνωρίσετε όλα τα θαυμάσια αυτά  διδάγματα και δρώμενα,  γνωρίζοντας  αυτά από πηγές πρωτογενείς,  πράγμα σπάνιο για τη γνώση του παρελθόντος.  Οι χρυσές πινακίδες της Κρήτης,  και της Συβάριδος θα σας αποκαλύψουν  τον Ορφισμό σ’ όλο του το βάθος.  Θα σας γοητεύσουν πραγματικά και ίσως σας ανοίξουν νέους ορίζοντες.

Η Άντισσα  είχε  τη σπάνια  τύχη να δεχθεί στ’ ακρογιάλια  της τη  λύρα  και την κεφαλή του αδικοσκοτωμένου απ’ τις μαινάδες Ορφέως. 

Στον τόπο  που εκβράστηκαν έγινε  μαντείο, όπου τοποθετήθηκε η χρησμωδός κεφαλή του Ορφέως, ενώ η λύρα του παραδόθηκε στον μεγάλο Αντισσαίο μουσικό Τέρπανδρο, που από τετράχορδη την έκανε επτάχορδη, καταστήσας τη γενέτειρά του γνωστή σ’ όλη τη λεκάνη της Μεσογείου και της Ανατολίας. 

Η Άντισσα ευγνωμονούσα ετίμησε τον Τέρπανδρο με το στήσιμο ορειχάλκινης προτομής στην είσοδο του χωριού. Σειρά νομίζω ότι έχει και ο Ορφεύς, που μετά  το θάνατό του καθαγίασε τα χώματά της, καταστήσας αυτά χώρο προσκυνήματος κατά την  αρχαιότητα.

Ήδη του έχει αποδοθεί η τιμή από αρχαιοτάτων χρόνων, να δοθεί το όνομα του στο μέρος όπου εκβράστηκαν κεφαλή και λύρα κι αποκλήθηκε Ορφίκια. Μ’ αυτό το όνομα ελαφρά τροποποιημένο Αρφίκια, αποκαλείται και σήμερα, αποτελώντας το τοπωνύμιο αυτό αψευδή μάρτυρα του “μυθικού” αυτού γεγονότος, που σύσσωμη σχεδόν η αρχαιότητα το θεώρησε ιστορικό.          

Με το παρόν βιβλίο θέλησα κ’ εγώ, με τις ασθενείς μου δυνάμεις, να προσφέρω τιμή στο θαυμαστό ημίθεο που τόσο η ιστορία αγάπης που τον παρακολουθεί, όσο και η λατρεία που εισήγαγε στο Ελληνικό χώρο και η φιλοσοφία του , με την οποία προσπάθησε να ερμηνεύσει τον κόσμο και τη ζωή,  αποτελούν πηγές έμπνευσης σε επιστήμονες και καλλιτέχνες σε όλους τους τόπους και σε όλες τις εποχές. Εξακολουθεί στην όπερα να παρουσιάζεται “Ο Ορφέας και η Ευριδίκη” του Γκλούγκ, ενώ σε κεντρικό θέατρο των Αθηνών με επιτυχία παριστάνεται ομώνυμο έργο.

Οι μεγάλοι άνδρες πρέπει να τιμώνται απ’ τους σύγχρονους και τους μεταγενεστέρους προκειμένου να επαληθευτεί ο λόγος του τραγικού

 “ένθα μεν τα άθλα κείται αρετής 

   εκεί και άριστοι άνδρες πολιτεύουσιν” >>. 

 

Το συμπυκνωμένο, στα πλαίσια  ενός χαιρετιστήριου λόγου, αυτό μήνυμα, για την μονοθεϊστική θρησκεία της αγάπης που ευαγγελίσθηκε ο μεγάλος Μύστης Ορφέας, που κατά τον συγγραφέα «υπήρξε προαγωγός εις Χριστόν», άμεσα  συνδέει την παρουσία του Ορφέα -της χρησμοδοτούσας κεφαλής του, στο εκεί μαντείο- με την ακρογιαλιά,  που υποδέχθηκε αυτή και την κιθάρα του. Την αγκάλη  Ο(Α)ρφίκια.  Μάλιστα κάνει την πρόταση, η Άντισσα να  τιμήσει αυτόν,  όπως τίμησε  τον Τέρπανδρο,  στήνοντας του την προτομή  του, ως επέκταση, της στην αρχαιότητα αποδοθείσης τιμής απ’τους τότε Αντισσαίους, γράφοντας: «Ήδη του έχει αποδοθεί η τιμή από αρχαιοτάτων χρόνων, να δοθεί το όνομα του στο μέρος όπου εκβράστηκαν κεφαλή και λύρα κι αποκλήθηκε Ορφίκια».

Με τη μυστηριακή αγκάλη των Ορφικίων συνδέομαι εξ απαλών ονύχων. Εκεί καταλήγουν τα κτήματα αδερφού της γιαγιάς μου, ανθρώπου κοσμοπολίτη και πολύ διαβασμένου. Όταν με τους γονείς μου τον επισκεπτόμασταν, σαν σε παραμύθι, μου μιλούσε για τον Ορφέα και όλα όσα μεγάλος πια μπόρεσα να μάθω μελετώντας. Έτσι ως επιστήμονας, ερευνητής και άνθρωπος της μελέτης, μόρφωσα προσωπική άποψη επ’αυτού, προσφεύγοντας στα σχετικά γραφτά συγχρόνων μελετητών, ιστορικών της Λέσβου (Παναγ.Παρασκευαϊδη, Παν.Φραγκέλλη, Απόστ.Γονιδέλλη, Αριστ.Κυριατζή). Έχοντας αποκτήσει εδραία επ’αυτού πεποίθηση, θεωρώ την πρόταση του δασκάλου μου σωστή. Όμως δεδομένης  της παγκόσμιας φήμης του μεγάλου Μύστη Ορφέα, πρέπει  να κεφαλαιοποιήσουμε τούτο, υπέρ της Άντισσας και της Λέσβου ολόκληρης, με το να προβληθούν τα Ορφίκια κατά πως τους αρμόζει, ώστε να λάβουν κι  αυτά παγκόσμια ακτινοβολία. (Την προτομή του Τερπάνδρου έστησε ο Σύλλογος των Αντισσαίων της Αθήνας με εισήγηση και λοιπές ενέργειες μου όταν ήμουν Πρόεδρός του). Τούτο θα γίνει, όταν τα Ορφίκια  αναγνωριστούν θεσμικά, αφού έτσι θα προβληθούν, ως τους ανήκει, και εν τέλει, η τουριστική  αξιοποίηση τους θα προσφέρει οικονομική ανάπτυξη στην Άντισσα κι όλο το νησί. Πρωτοπαρουσίασα το θέμα αυτό με σχετική επιστολή/εισήγηση μου στην τότε Περιφερειάρχη Χρ.Καλογήρου, το 2016. Ακολούθησε η δημιουργία  του Συνδέσμου «ΦΙΛΟΙ ΤΩΝ Α(Ο)ΡΦΙΚΙΩΝ, ΛΑΨΑΡΝΩΝ ΑΝΤΙΣΣΗΣ ΛΕΣΒΟΥ»  με στόχο τα προαναφερθέντα. Στο Σύνδεσμο μας αυτό συμμετέχουν επιστήμονες, λογοτέχνες, πρόεδροι και μέλη Τ.Σ., ενεργοί πολίτες κ.αλ. Κορυφαίο  μέλος του, αποτελεί ο Περιφερειάρχης Κώστ.Μουτζούρης. Τέλος, ο δρόμος Λιώτας–Λαψάρνων του οποίου επίκειται η ασφαλτόστρωση, περνά περί τα 500 μ. απ’την προαναφερθείσα αγκάλη,  καθιστώντας την άμεσα επισκέψιμη.

 Περαίνων, πιστεύω πως η Εφορία Αρχαιοτήτων Λέσβου, στα πλαίσια της σχετικής αρμοδιότητά της και της επιστημονικής της γνώσης,  θα συμβάλλει στην προσπάθειά μας αυτή, δίδοντας προς τον Περιφερειάρχη και το Π.Σ. τη θετική εισήγησή της.