ΣΠΗΛΙΟΣ Αντίσσης, Μαντείο του Ορφέα, αλήθεια ή ψέμα; Άρθρο μου στο ΔΗΜΟΚΡΑΤΗΣ / Αιολίας λόγος

 

ΣαββατοΚύριακο   28 Ιουνίου 2025                           ΔΗΜΟΚΡΑΤΗΣ                 σελ.11

Αιολίας λόγος

     «ΣΠΗΛΙΟΣ» Αντίσσης, Μαντείο του Ορφέα,                            αλήθεια ή ψέμα;

 

Του Δρος Τάκη Χαραλ. Ιορδάνη (Ph.D.)

Κάποιοι  προσπαθούν εδώ και μερικά  χρόνια  να κάνουν όνομα και καριέρα(;) πάνω στο ότι το σπήλαιο «Σπήλιος», το σε  απόσταση ~2,00 Km επ’ευθείας προς βορά της γενέτειράς μου  Άντισσας, υπήρξε το Μαντείο Ορφέα. Τούτο, χωρίς ποτέ να έχει προκύψει επιστημονικά κάτι σχετικό (ιστορία, βιβλιογραφία, παράδοση, αρχαιολογική  εργασία, ανασκαφή, κ.λπ). Αυθαίρετα!  Με σκοπό να λυθεί άπαξ και δια παντός το θέμα, υπέβαλα στην Εφορία Αρχαιοτήτων Λέσβου έγγραφό μου  αρχές  Μαρτίου, με το οποίο ζητούσα να γίνουν εντός του «Σπήλιου»  οι κατά την επιστήμη απαιτούμενες αρχαιολογικές έρευνες. Προδήλως, αυτές θα αποτελέσουν τη «Λυδία λίθο» αποκάλυψης  της σχετικής αληθείας. Η Εφορία,  ως  μη έχουσα τη αντίστοιχη  αρμοδιότητα, διεβίβασε το εν λόγω έγγραφό μου  στο Γραφείο της Υπουργού Πολιτισμού και στη αρμόδια Γενική  Διεύθυνση, όπου ανήκει η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας. Σε επικοινωνία  μου με τον υπεύθυνο  της τελευταίας, προέκυψε  ότι το θέμα είναι ευθέως συνάρτηση  χρηματοδότησης του απ’το Υπουργείο και αντιληπτό, για το τρέχον έτος τέτοιο κονδύλιο δεν έχει προβλεφθεί. Την προαναφερθείσα  αλληλογραφία πρωτοκόλλησα περί τα μέσα Μαρτίου στο Τ.Σ. της Κοινότητας Αντίσσης, ζητώντας να υπάρξει εισήγηση τους προς τον Δήμο, ώστε ο Δήμος να απευθυνθεί στην Υπουργό Πολιτισμού προς κάλυψη του σχετικού κονδυλίου. Ατυχώς τέτοια εισήγησή  δεν γνωρίζω αν  υπήρξε. Παρ’ολο ότι τους το ζήτησα   δεν έλαβα κάτι σχετικό.                     

Από ~25ετίας ασχοληθείς με το θέμα και έχοντας μελετήσει ότι σχετικό μπόρεσα να βρω, λέω μετά λόγου γνώσεως ότι η περί το Μαντείο του Ορφέα προαναφερθείσα προβολή, κατ’ουδένα τρόπο τεκμηριώνεται επιστημονικώς, αφού, όπως αναφέρω στο προς την  Εφορεία έγγραφό μου:

     α) Ουδεμία σχετική  αναφορά γίνεται σε σύγγραμμα  αρχαίου συγγραφέα, για το σπήλαιο αυτό, το σε υψόμετρο περί τα + 300 μ. απ’την επιφάνεια της θάλασσας, και απόσταση 3-4 χιλιόμετρα απ’την αγκάλη όπου εκβράστηκε η κεφαλή του μεγάλου Μύστη Ορφέα, τα Ορφίκια (ονομασία τρισχιλιετής κατά Π.Παρασκευαϊδη και Π.Φραγκέλλη).   

     β) Ουδεμία ανασκαφή ή άλλη επιστημονική εργασία εντός του σπηλαίου αυτού έχει γίνει ποτέ, ώστε να αναδειχθεί κάποιο στοιχείο (γραπτό, αναθηματική στήλη, λατρευτικό υλικό, πολύτιμα αναθήματα, άγαλμα, κ.λπ.) που να οδηγεί στο συμπέρασμα, μονοσήμαντα, ότι ο «Σπήλιος» ήταν το Μαντείο του Ορφέα.

     γ) Κατά την αρχαία γραμματεία, η κεφαλή του Ορφέα  ετάφη στο εκεί υπάρχον Βακχείο, που  όπως αναφέρεται από Ιστορικούς της Λέσβου (Π.Παρασκευαϊδης, Π.Φραγκέλλης, Α.Γονιδέλ-λης), ήταν δίπλα στη θάλασσα. Εκεί δε,  χρησμοδοτούσε η κεφαλή του Ορφέα.

      δ) Δεδομένου ότι το Μαντείο αυτό είχε λάβει τεράστια φήμη, που κατά τον Φιλόστρατο τον Φλάβιο, όπως αναφέρει ο Π.Φραγκέλλης στο βιβλίο του «ΟΡΦΕΥΣ», «οι άνθρωποι εκείνης της εποχής, αφού ελησμόνησαν τις Κλάριες, Γρύνειες, Δελφικές μοίρες (μαντεία) επήγαιναν στην Λέσβο για να πάρουν από το Ορφικό Μαντείο χρησμό», συνεπάγεται ότι αν ο «Σπήλιος» ήταν το Μαντείο του Ορφέα, τότε η περιοχή αυτού θα έσφυζε από κόσμο.  

      ε) Με δεδομένο τα προαναφερθέντα, αν ο «Σπήλιος» ήταν το Μαντείο του Ορφέα, εκεί θα συνέρρεαν χιλιάδες άνθρωποι. Όμως η μορφολογία του εδάφους είναι τέτοια που για να μπει κανείς στο στόμιο του σπηλαίου πρέπει  να έχει ικανότητες αλπινιστή. Ακόμη θα έπρεπε, να έχουν βρεθεί έστω κάποια υπολείμματα αρχαίας οδού που θα έφθανε στην περιοχή του «Σπήλιου».  

      στ) Ιστορικά  αναφέρεται, ως έχει καταγραφεί απ’το μέγιστο  φιλόσοφο Αριστοτέλη, στα «Οικονομικά» του, ότι  οι Αντισσαίοι κατ’έτος γιόρταζαν με λαμπρότητα τα Διονύσια.

         ζ) Στην Αντισσαία επικράτεια, τη μεταξύ Ερέσιας και Μηθυμναίας, την  καταλαμβάνουσα  το 1/5 με 1/4  του νησιού,  ναός του Διονύσου δεν αναφέρεται  στις γραφές πουθενά αλλού, πέραν αυτού του στα Ορφίκια, Βακχείου.  Επίσης,  ούτε σχετική  προφορική μαρτυρία εκ παραδόσεως υπάρχει για κάτι τέτοιο, κι ούτε κάποιο συναφές τοπωνύμιο  σχετιζόμενο μ’αυτό. Έτσι, ναός του Διονύσου (για τα κατά Αριστοτέλη Διονύσια) είναι το στα Ορφίκια Βακχείο, όπου και το Ορφικό Μαντείο.

         η) Κάποιοι, προκειμένου να ισχυροποιήσουν την επιχειρηματολογία τους ότι ο «Σπήλιος» αποτελεί το Μαντείο του Ορφέα, λένε πως μια σειρά από ογκώδεις ατάκτως ριγμένες πέτρες που χωρίζει σχεδόν στα δύο το χώρο της σπηλιάς, είναι τοποθετημένες από ανθρώπους σε ιστορική εποχή. Αυτό, για να προσδιορίσουν τον μεν εσωτερικό χώρο ως το “ιερό” του Μαντείου, το δε υπόλοιπο ως χώρο όπου θα μπορούσαν να σταθούν οι επισκεπτόμενοι αυτό. Όμως τούτο καταρρίπτεται εκ του γεγονότος ότι οι  πέτρες  αυτές είναι μερικώς καλυμμένες από σταλαγμιτικό υλικό. Η διαδικασία δημιουργίας σταλαγμιτικού υλικού,  απαιτεί παρουσία νερού για την διάλυση του  άνωθεν του σπηλαίου ασβεστολίθου, και χρόνο  εκατομμύρια έτη. Κάτι τέτοιο, προδήλως δεν υπήρξε, στην περιοχή κατά τους μόνο 3.000  Ιστορικούς χρόνους. Εξ αυτού προκύπτει, ότι τη σειρά αυτή των ογκωδών ατάκτως ριγμένων πετρών έχει διατάξει η Φύση  έτσι, προ εκατομμυρίων ετών.

Εκ του ότι παρά το επιστημονικώς αναπόδεικτο του ισχυρισμού ότι ο «Σπήλιος» αποτελεί το Μαντείο του Ορφέα, κάτι τέτοιο   έχει περιληφθεί (από ποιον; πότε; και πώς;) σε τουριστικούς οδηγούς, ακόμα και του εξωτερικού, με αποτέλεσμα κάποιοι να απογοητεύονται όταν διαπιστώνουν πως ακόμη και οδική  υποδομή έστω προσεγγίσεως του χώρου του «Σπήλιου» δεν υπάρχει. Τούτο το έχω βιώσει προ ετών, όταν νεαρό ζευγάρι με μικρό παιδί, Άγγλων, έψαχναν στην περιοχή Ράσκα το Μαντείο αυτό.  Ερωτηθείς, τους έδειξα από μακριά το σπήλαιο και τους είπα ότι δεν μπορούν να πάνε με το αυτοκίνητο ως εκεί. Τότε, γύρισαν και έφυγαν απογοητευμένοι, εκφράζοντας τη δυσφορία τους.

Εάν τελικά γίνουν οι κατά την επιστήμη απαιτούμενες αρχαιολογικές έρευνες εντός του «Σπήλιου», βάσει των στοιχείων  που θα ευρεθούν κατά την ανασκαφική εργασία θα τεκμηριωθεί επιστημονικώς το ότι είναι, ή ότι δεν είναι ο «Σπήλιος» το Μαντείο του Ορφέα.

Αν δεν είναι, θα  πάψει η επί χρόνια σχετική παραφιλολογία.  Αν όντως είναι,  ασφαλώς και θα  προβληθεί κατά πως θα του πρέπει. Παράλληλα  θα  προγραμματιστεί η απαιτούμενη οδική υποδομή, ώστε ο χώρος του να γίνει  επισκέψιμος με αυτοκίνητο. Επίσης, θα γίνουν μελέτες  και κατάλληλα έργα, ώστε να μπορούν να τον επισκέπτονται με ασφάλεια όσοι θα ήθελαν να μπουν στον καθαυτού χώρο του σπηλαίου. 

Ευελπιστώ ότι η Υπουργός Πολιτισμού θα εγκρίνει το απαραίτητο κονδύλιο για τις απαιτούμενες έρευνες, προς την κατεύθυνση της οποίας θα επικεντρωθεί η απαιτούμενη από εμένα προσπάθειά. Ευελπιστώ, όμοια να δράσουν η Κοινότητα και ο Δήμος.