Λειψυδρία, η «Αχίλλειος πτέρνα» της οικονομίας του νησιού μας; Άρθρο μου στην "Αιολίας λόγος" /Δημοκρατης

σελ. 6                    ΔHMOKPATHΣ                         Σαββατοκύριακο 1 Νοεμβρίου 2025

Αιολίας λόγος

Λειψυδρία, η «Αχίλλειος πτέρνα» της οικονομίας του νησιού μας;

Του Δρος Τάκη Χαραλ. Ιορδάνη (Ph.D.)

Όταν τα μετεωρολογικά φαινόμενα εδώ και  χρόνια έχουν συνεχώς μειούμενη  παρουσία  στην ηπειρωτική Ελλάδα και τα σύννεφα, οι βροχές, οι ομίχλες, τα  χιόνια μειώνονται ανά χρόνο, τα πράγματα  στα νησιά του Αιγαίου είναι ακόμη χειρότερα. Λαμβάνεται υπ’όψη ότι τα φαινόμενα αυτά, στη χώρα μας εκδηλώνονται συνήθως από δυτικά προς  ανατολικά, δηλαδή απ’το Ιόνιο προς εμάς. Στην πορεία αυτή των βροχοφόρων νεφών παρεμβάλλεται εμπόδιο, ο ορεινός όγκος της Πίνδου που από βορά προς νότο διατρέχει ως ραχοκοκαλιά την ηπειρωτική Ελλάδα. Έτσι οι ποσότητες βροχής που περνούν προς  ανατολικά και στα νησιά μας  είναι συγκριτικά πολύ πολύ λιγότερες λ.χ. στο νησί μας απ’ότι  στην Κέρκυρα.                                                                                                                                 Συνέπειες αυτού είναι άμεσες σ’όλες τις δραστηριότητες του πρωτογενή τομέα του νησιού, με χαρακτηριστικότερη στην ελαιοκαλλιέργεια. Αυτής η συνέπια  εκδηλώνεται με ακαρπία των ελαιοδένδρων. Ο άλλοτε κραταιός ελαιώνας του νησιού μας που τότε  συμμετείχε στην ελαιοπαραγωγή της χώρας κατά ~10%, με ~35.000 τόνους/έτος, τελευταία δυστυχώς με το ζόρι πλησιάζει τους 20.000 τόνους. Τα τελευταία τρία χρόνια τα πράγματα ήταν τα  χειρότερα των τελευταίων 25, με δραματικότερο όλων το 2023 που η παραγωγή έπεσε στους 3.000 τόνους μόνο!!               

Δανείζομαι από το Lesvosnews.Net το: <<Τα τελευταία τρία χρόνια οι βροχοπτώσεις στη Λέσβο έχουν μειωθεί δραματικά. Ο μετεωρολογικός σταθμός του Πανεπιστημίου κατέγραψε φέτος μόλις 15,3 ίντσες (382 χιλιοστά) βροχής στην περιοχή της Κώμης. Το αποτέλεσμα; Οι ταμιευτήρες άδειοι, το υπέδαφος ξερό, οι πηγές του χωριού Πηγή που κάποτε έδιναν ζωή, να έχουν στερέψει.                                               

        .  Ο Δήμος αναγκάστηκε να προχωρήσει σε βαθιές γεωτρήσεις για να καλύψει βασικές ανάγκες ύδρευσης. Στον ελαιώνα η εικόνα είναι ακόμη πιο ζοφερή: .                                                               

         - Τα δέντρα έρχονται από δύο χρονιές στρεσαρίσματος και μπαίνουν σε τρίτη συνεχόμενη.          

     . -Η υγρασία είναι ανύπαρκτη, τα φύλλα κιτρινίζουν και πέφτουν, σε αρκετές περιπτώσεις δέντρα ξεραίνονται. 

-Οι παραγωγοί μιλούν για τη χειρότερη χρονιά των τελευταίων 25 ετών>>.

Επακόλουθο της έλλειψης βροχών, η λειψυδρία. Από πρώτο χέρι γνωρίζω καλά τα αποτελέσματα αυτής, αφού   παρ’ όλο ότι διαθέτω ελαιώνα  300 δένδρων στα Λάψαρνα, έχω να βάλλω λάδι σε σφίδα(πιθάρι) μου εδώ και χρόνια. Αποτέλεσμα αυτής, γενικά σ’όλο το νησί, η μεγάλη ξηρασία στο έδαφος, με υγρασία να απαντάται σε μεγάλο σχετικά βάθος. Έτσι τα δένδρα προκειμένου να ζήσουν, όχι μόνο δεν καρπίζουν, αλλά ακόμη και ρίχνουν τα κιτρινισμένα πια φύλλα τους. Οι παλιοί, σοφοί σ’όλα, έλεγαν ότι μόνο όταν το πάνω νερό (βροχή) ενωθεί με το κάτω (υγρασία), τότε τα λιόδεντρα μπορούν να δώσουν τον ευλογημένο καρπό τους και μάλιστα πλουσιοπάροχα.                                                                                               . Πέραν των λιόδενδρων, σ’ότι αφορά το άδειασμα των υπόγειων δεξαμενών και την επίδραση αυτού στις πηγές,  είδα το καλοκαίρι  στην  άλλοτε πλούσια πηγή Πετόνα στα Λάψαρνα, να έχουν μειωθεί τόσο πολύ τα νερά της, που το μικρό ποτάμι που πάντα έρεε στα κατάντι της, έχει πια ξεραθεί. Ακόμη τα νερά στον κάμπο των Λαψάρνων αντλούνται από συνεχώς μεγαλύτερα βάθη και σε κάποια σημεία το αντλούμενο νερό απ’το 2000, είναι υφάλμυρο.                                                                                                          . Φαινόμενα παρόμοια, παρουσιάζονται σ’όλο το νησί, τόσα και τέτοια που ύστερα από σχετικό αίτημα των δυο Δήμων μας, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας κήρυξε  αυτό  σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης λόγω λειψυδρίας, την περασμένη Άνοιξη.  Στόχος η επιτάχυνση διαδικασιών προς αντιμετώπιση της κρίσης λόγω λειψυδρίας, παρακάμπτοντας γραφειοκρατικά εμπόδια για αναγκαία έργα και παρεμβάσεις. Η κήρυξη αυτή, ασφαλώς και δεν έλυσε το πρόβλημα το οποίο σε ιδιαίτερα οξύ βαθμό βίωσαν το καλοκαίρι  κάτοικοι οικισμών, χωριών και κωμοπόλεων. Χαρακτηριστικότερη ήταν η περίπτωση του Πολιχνίτου, όπου κατακαλόκαιρα τέτοια ήταν η έλλειψη νερού, που ακόμη και για τις στοιχειώδεις ανάγκες τους, κάτοικοι και παραθεριστές αναγκάζονταν  να αγοράζουν εμφιαλωμένο νερό.              . Φυσικά αντίστοιχα φαινόμενα προς τα προαναφερθέντα για το νησιά μας επικρατούν και στα υπόλοιπα οκτώ νησιά της  Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Η Περιφέρεια μας, προκειμένου να  ανταποκριθεί στο «κάλεσμα των καιρών», το σχετικό με τη λειψυδρία προτίθεται να τροποποίηση του ΕΣΠΑ (2021-2027)  ώστε να συμπεριλάβει στρατηγική νερού, προς  αντιμετώπιση της. Έτσι έδωσε προ εβδομάδων οδηγίες στον  εξ Αθηνών Σύμβουλο Στρατηγικού Σχεδιασμού της, για αντίστοιχη τροποποίηση του Προγράμματος της. Ο Περιφερειάρχης κ.Κωστ. Μουτζούρης δήλωσε σχετικά: «Στόχος μας είναι να διασφαλίσουμε τη βιωσιμότητα των νησιών μας, να ενισχύσουμε τις υποδομές ύδρευσης και να προστατεύσουμε το πολύτιμο αγαθό, που είναι θεμελιώδες για την καθημερινότητα των πολιτών, την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα και τη στήριξη του τουρισμού. Η διαχείριση του νερού αποτελεί πλέον στρατηγική προτεραιότητα για το Βόρειο Αιγαίο.…»

Τα προαναφερθέντα, ασφαλώς είναι απαιτούμενα, πολύ φοβούμαι όμως ότι είναι πολύ λίγα και πολύ αργά. Αναλογίζομαι ότι αν δεν διακατεχόμασταν από σύνδρομα  του «αδιαφόρετου»  και ωχαδερφισμού, το κεφαλαιώδες έργο φράγμα «Τσικνιά», θα μπορούσε να είχε γίνει πριν τριάντα τόσα χρόνια. Στην περίπτωση αυτή  λειψυδρία σε ότι αφορά την ύδρευση της πρωτευούσης, της Καλλονής, Πολιχνίτου και όλων των χωριών στους άξονες υδρεύσεως αυτών δεν θα υπήρχε. Ακόμη, ο πρωτογενής τομέας στο Λεκανοπέδιο Καλλονής, με άρδευση των ~25.000 στρεμμάτων του, θα μπορούσε να αποτελέσει το ζωοφόρο εκείνο παράγοντα στήριξης της διατροφής όλων των κατοίκων της Λέσβου κι όχι μόνο. Όμως παίζοντας τότε την κολοκυθιά ως προς την χωρητικότητά του, γιατί 7.000.000 κ.μ.; και όχι 12.000.000 κ.μ.! χάθηκε η μεγάλη σχετική ευκαιρία.

 Έργα στρατηγικής νερού, ζωτικής σημασίας, που θα μπορούσαν να είχαν γίνει εδώ και χρόνια είναι πολλά. Κωδικοποιημένα  κατατέθηκαν  εγγράφως στο Δήμο Δυτ.Λέσβου απ’την παράταξη «Λαϊκή Συσπείρωση», ως:                                                                                                                                 .            -Μελέτες μικρών φραγμάτων σ’όλες τις δημοτικές ενότητες του Δήμου, με τα αντίστοιχα δίκτυα.                                                                    . - Κατασκευή του φράγματος Σταυρού και της λιμνοδεξαμενής Μάκρης Βασιλικών.                                                                                       . -Επισκευή της εγκαταλελειμμένης  λιμνοδεξαμενής Βαφειού Μολύβου,  προς επίλυση του προβλήματος ύδρευσης  Μολύβου-Πέτρας, ίσως και Στύψης.     - Δρομολόγηση εργασιών  καθαρισμού και συντήρησης, του φράγματος  Ερεσού.                                                                                        .                   - Κατασκευή δικτύου στο μικρό φράγμα Στύψης  για άμεση χρήση απ’τους αγρότες.                                                                                                             - Μελέτη για το φράγμα Στενοκλείδι-Μικρή Λίμνη-Κουρούπης, προς ύδρευση-άρδευση στη Δ.Ε. Πολιχνίτου.                                                              - Πάγιες εργασίες όπως, υδρομάστευση πηγών-επισκευές δεξαμενών-καθαρισμός γεωτρήσεων-διάνοιξη καινούργιων-επέκταση δικτύου άρδευσης-ύδρευσης.

Διαπιστώνοντας, από αρχές του 2000, τα πρώτα σημάδια λειψυδρίας στα Λάψαρνα (~1.500 στρεμμάτα) υπέβαλα στον τότε Δήμο Ερεσού-Αντίσσης εισήγηση να κατασκευαστεί φράγμα στα γεωλογικά και γεωμορφολογικά κατάλληλα Κακολάγκαδα, που δυστυχώς δεν εισακούσθηκε. Εισακούσθηκε ευτυχώς απ’τον  τότε  Πρύτανη του Ε.Μ.Πολυτεχνείου, νυν Περιφερειάρχη μας κ.Κώστ. Μουτζούρη και έστειλε  το 2012, ειδικούς επιστήμονες της αντιστοίχου έδρας του Πολυτεχνείου για επιτόπια λήψη στοιχείων, εκτίμηση, αξιολόγηση και σύνταξη της απαιτούμενης μελέτης. Αντίγραφο της εις χείρας μου αυτής  μελέτης του Ε.Μ.Πολυτεχνείου,  έστειλα προσφάτως στον Πρόεδρο  Αντίσσης προς εισήγηση στο Δήμο μας. Ατυχώς, χωρίς ανταπόκριση.                                             .                                                      Εύχομαι,  η από την Άνοιξη αυτή αφύπνιση μας κατά τα προαναφερθέντα, να μπορέσει έστω και την τελευταία στιγμή να προλάβει τα δεινά εκ λειψυδρίας, την κατά τους  ειδήμονες απότοκο της κλιματικής αλλαγής που βιώνει η Υφήλιος. Άλλως,  η λειψυδρία θα αποτελέσει την Αχίλλειο πτέρνα της οικονομίας του νησιού μας.