Το «σύνδρομο των κατωγίων» και οι συνήθειες των εκλογών στις δεκαετίες ΄50, ’60 στην Άντισσα ΄Λέσβου.

Το «σύνδρομο των κατωγίων» και οι συνήθειες  των εκλογών στις δεκαετίες ΄50, ’60 στην Άντισσα ΄Λέσβου.

Η πρώτη εμπειρία μου για  εκλογές που θυμούμαι ήταν στα 11 μου . Είχε έρθει ο Γιάννης Φωτιάδης στο χωριό μας, Άντισσα,  το 1956 να στηρίξει, λέει, την υποψηφιότητα  κάποιου άλλου, νομίζω του αδερφού του Μιχάλη. H άφιξή του από μόνη της αποτελούσε  το γεγονός της χρονιάς, για τους Αντισσαίους.

Προσκύνημα στην κυριολεξία  στον μεγάλο  μεταρρυθμιστή του χωριού τους, στον «αρχηγό» τους. Θα μιλούσε στο μεγάλο καφενείο (αυτό, απ’ τη δεκαετία του ΄70 δεν υπάρχει). Ο πατέρας μου ως Φωτιαδικός δεν θα μπορούσε να λείψει από αυτό  το γεγονός. Απ’ τους πρώτους μπήκε στο καφενείο για να παρακολουθήσει την ομιλία του. Και βέβαια το να μη πήγαινα κι εγώ μαζί του ήταν κάτι το αδύνατο. Να γνωρίσω από κοντά τον άνθρωπο αυτόν, που τα ακούσματά μου γύρω απ το όνομά του και τα επιτεύγματά του ήταν κάτι το μεγάλο, με διαστάσεις ήρωα για μη πω κάτι το περισσότερο. Στο πατείς με, πατώ σε  καφενείο μέσα, αλλά και έξω απ’ αυτό, με την οχλαγωγία και τα ζήτω, τις κάθε είδους  επευφημίες, θυμούμαι, εγώ ήμουν καβάλα στον ώμο του συγχωρεμένου πατέρα μου και οι δυό κολλημένοι σχεδόν στον τοίχο. Προσπαθούσα να ακούσω το Φωτιάδη, που μιλούσε ανεβασμένος πάνω σ΄ένα μαρμάρινο τραπέζι. Αυτό το γεγονός, μου δημιούργησε μπορώ να πω το μπόλιασμα μου, με την πολιτική. Έτσι από τότε, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ξεχωριστή προσοχή παρακολουθούσα τις εκάστοτε εκλογές και τα σχετικά μ’ αυτές γεγονότα. Τόσο τις Βουλευτικές όσο και τις Δημοτικές.

Θυμούμαι στα παιδικά μου τότε χρόνια ότι η περίοδος εκλογών ήταν περίοδος εντάσεων, αντιπαραθέσεων μεταξύ των «προβεβλημένων» του χωριού. Τόπος αντιπαραθέσεως τους  τα διάφορα καφενεία αλλά κυρίως το τότε «βουλευτήριο» του χωριού. Το Κουρείο Φαναρά (δεν μπόρεσα ποτέ να καταλάβω γιατί η κοινότητα όταν το αγόρασε το γκρέμισε) στο κέντρο της μεγάλης πλατείας του χωριού μας. Βέβαια οι αντιπαραθέσεις τους πολλές φορές κατάληγαν σε καυγά και εμείς οι πιτσιρικάδες έχοντας κολλημένο το πρόσωπό μας στα  θαμπωμένα τζάμια του,  προσπαθούσαμε να  δούμε μέσα, ποιος ήταν ο νικητής. Εντάσεις και καυγάδες και μεταξύ των απλών συγχωριανών δεν έλειπαν, ακόμη και μεταξύ συγγενών που τύχαινε να είναι οπαδοί και ψηφοφόροι αντιπάλων κομμάτων. Οι κάθε λογής πολιτευτές περνούσαν απ’ το χωριό και ανάλογα με τη συμπάθεια των καφετζήδων, εκφωνούσαν τους λόγους τους, στα διάφορα καφενεία της πλατείας, που τότε ήταν ούτε λίγα ούτε πολλά, οκτώ τον αριθμό. Η πολιτική ένταση έφτανε στο κατακόρυφο την Παρασκευή οπότε και γινόταν η τελική ομιλία κάποιου από τους υποψηφίους. Το Σαββάτο ήταν η μέρα των «κομματαρχών», που κινητοποιούνταν μη τυχόν χαθεί κάποια απ’ τη ψήφο  που θεωρούσαν «δική τους». Τούτο δε, μετερχόμενοι τα κάθε μορφής τερτίπια (υποσχέσεις, εκφοβισμοί, εξαγορές ψήφων, προσβολές, κ.λπ. ) προσπαθούσαν να μοιράσουν τα ψηφοδέλτια των υποψηφίων που ο καθένας στήριζε. Βέβαια αυτό που γινόταν κατά παράδοση, και μερικές φορές καταντούσε εμετικό ήταν  τα σχετικά γεγονότα τα με το <<σύνδρομο του κατωγίου>> συνδεόμενα.  Τα διάφορα κατώγια όπου ζούσαν συνήθως  γέροι, γριές είχαν την τιμητική τους, αφού τα επισκέπτονταν υψηλά «προσώποτα». Έμπαιναν μέσα, με διάφορα προσχήματα και δικαιολογίες. Αν δε ο «επισκέπτης» τύχαινε να είναι γιατρός, με κρεμασμένο στο λαιμό του το ακουστικό του, πήγαινε τάχα να παράσχει στον εκεί οικοδεσπότη, τις ιατρικές του υπηρεσίες. Μάλιστα δωρεάν!!. Πάντως  κομματάρχες ή υποψήφιοι ( στις κοινοτικές εκλογές) ήταν αυτοί που οπωσδήποτε θα έκαναν την «ευγενή αυτή κοινωνική δράση τους»  για να τους  εγχειρίσουν έτοιμο, σταυρωμένο το ψηφοδέλτιο, για να μη κουράζονται κιόλας οι καημένοι οι γέροι. Το τραγικό ήταν ότι ο κάθε νέος «επισκέπτης»  που έμπαινε στο κατώι με κάθε τρόπο προσπαθούσε να αφαιρέσει το ψηφοδέλτιο που είχε αφήσει ο προηγούμενος επισκέπτης.

Βέβαια, σε τούτο το επισκεπτήριο στα κατώγια είχε προηγηθεί καθ’ όλη τη εβδομάδα  η «επίσκεψη» εκπροσώπων συνήθως του ωραίου φύλλου που τάχα εκπροσωπούσαν κάποιο ευαγή φορέα, σύλλογο, κ.λπ. που μοίραζαν ρύζι, ζάχαρη κ.α. εδώδιμα, μαζί βέβαια και το σταυρωμένο ψηφοδέλτιο. Δηλ. έμμεση εξαγορά ψήφων με τον πλέον ευτελή τρόπο!!. Αντί «πινακίου φακής».

Το Σαββάτο για μας την πιτσιρικαρία ήταν ημέρα αλεγρίας, αφού σχολείο δεν είχαμε, μια και οι αίθουσές του Δημοτικού μετατρέπονταν σε εκλογικά κέντρα. Τούτα τα φρουρούσαν  στρατιώτες σε πλήρη εξάρτηση « όπλα, μπαλάσκες, κράνη» καθ’ όλη τη διάρκεια της εκλογικής διαδικασίας την Κυριακή. Και να φανταστεί  κανείς ότι αυτοί έρχονταν  επί τούτου, για την ευταξία του πράγματος από την παλιά Ελλάδα, αφού τότε στο νησί δεν υπήρχε στρατός.

Για να ψηφίσεις χρειαζόταν να διαθέτεις εκλογικό βιβλιάριο. Τούτο το εξέδιδε το Πρωτοδικείο Μυτιλήνης. Δεν ήταν αυτονόητο τότε, ότι ο κάθε ενήλικος Έλληνας που είχε το δικαίωμα του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι» να διαθέτει τέτοιο βιβλιάριο, αφού ο κατέχων ένα τέτοιο βιβλιάριο δεν θα έπρεπε να αποκλίνει των «εθνικοφρόνων» αρχών της τότε μετεμφυλιακής εποχής.

Με το θέμα των βιβλιαρίων αυτών «παίζονταν» παιγχνίδια, αφού οι κάποιοι προσπαθούσαν  ει δυνατόν ένας  κομματικός αντίπαλος τους την ημέρα των εκλογών να «στερείται» του βιβλιαρίου του. Έτσι χανόταν η ψήφος του.

Στο δρόμο προς τα εκλογικά τμήματα  δίνονταν την ημέρα των εκλογών, πολλές φορές «μάχες», με αλγεινές εικόνες ,  για την αλλαγή ψηφοδελτίου που γέροι, ανήμποροι γενικά ή και κάποιας άλλης μη νορμαλ καταστάσεως ψηφοφόροι, κουβαλούσαν έτοιμο σταυρωμένο μέσα στο βιβλιάριό τους. Κάποιοι που θεωρούσαν ότι η δική τους δημοκρατία ήταν πιο «δημοκρατική;;» από τη δημοκρατία των άλλων, είχαν το «προνόμιο» μιας τέτοιας ασχημίας. Ακόμη ένα άλλο «σπόρ» ήταν το κουβάλημα γερόντων ή αναξιοπαθούντων ψηφοφόρων με το αυτοκίνητο. Το ζητούμενο ήταν να μη χαθεί η ψήφος άσχετα κι αν ο νόμος απάλλασσε τέτοιους ψηφοφόρους από την υποχρέωση να ψηφίσουν.

Μέσα στην πλατεία κόσμος πολύς. Πολύβουο μελίσσι που  σε πηγαδάκια μιλούσαν, με κεντρικό θέμα βασικά τα επικείμενα αποτελέσματα. Το θέμα ήταν ότι όλα τα μαγαζιά και κυρίως τα καφενεία ήταν κλειστά  ή από τότε που επετράπη να ανοίγουν απαγορευόταν να μη σερβίρουν ρακί, κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη βάσει διαταγής της Αστυνομίας. Ο λόγος και πάλι η ευταξία και η διεξαγωγή των εκλογών μέσα σε ήρεμο κλίμα.

Ένα ακόμη γεγονός που δεν θα ξεχάσω ήταν τα στοιχήματα. Και πολλές φορές με γερά ποσά. Τα θέματα ποικίλα. Ποιο κόμμα θα έρθει πρώτο. Ποιος από τους υποψηφίους θα βγεί πρώτος στο νομό;   Τι σταυρούς θα πάρει ο άλφα ή ο βήτα και πολλά άλλα.

Πάντως στην μετεμφυλιακή εποχή που αναφέρονται οι παραπάνω θύμισες μου στην Άντισσα, ευτυχήσαμε να μη έχουμε αυξημένα πολιτικά πάθη. Πάθη που σ’ άλλα χωριά και κοντινά μας, ταλαιπωρούσαν τους κατοίκους του για δεκαετίες.

Σήμερα, οι εκλογές λίγο πολύ από απόψεως τεχνικών δεδομένων διεξάγονται σχεδόν όπως τότε. Το μόνο που έχει διαφοροποιηθεί είναι η ταχύτητα  μεταδόσεως και εξαγωγής αποτελεσμάτων  Όμως, σήμερα το κλίμα τους είναι υποτονικό σε σύγκριση με τα τότε συμβαίνοντα.  Αυτό που λείπει σήμερα είναι το «άρωμα» των εκλογών. Ίσως η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου των συγχωριανών μας έχει δημιουργήσει τις συνθήκες αυτές που τα πολιτικά πάθη έχουν πιά ξεθυμάνει. Βέβαια ένα βασικό στοιχείο γι’ αυτό είναι η έλλειψη πληθυσμού. Άλλο, η Άντισσα των 3.500 κατοίκων τότε και άλλο αυτή των 1.000 σήμερα . Και κυρίως η έλλειψη νεολαίας. Μακάρι κάποτε να δημιουργηθούν οι συνθήκες να ξαναγεμίσει η περιοχή μας με κόσμο. Τότε ίσως και το χωριό μας αποκτήσει πάλι νεολαία και η μέρα των εκλογών ξαναθυμίζει … ζωντάνια, κίνηση, ζωή.

Τάκης Χαραλ. Ιορδάνης (Ph.D.) …….. 25.1.2015