Η στην Άντισσα προτομή του ΤΕΡΠΑΝΔΡΟΥ και η ιστορία της. Άρθρο μου στον ΔΗΜΟΚΡΑΤΗ 2.8.2025

 

Σαββατοκύριακο 2 Αυγούστου 2025                          ΔΗΜΟΚΡΑTHΣ                 σελ. 6

Αιολίας λόγος

Η στην Άντισσα προτομή του ΤΕΡΠΑΝΔΡΟΥ και η ιστορία της.

Του Δρος Τάκη Χαραλ. Ιορδάνη (Ph.D.)

Πάνε τώρα τριανταπέντε χρόνια από τότε που  κάποιοι συγχωριανοί μου, μου πρότειναν να εμπλακώ  εκ δευτέρου στα του Συλλόγου Αντισσαίων της  Αθήνας. Δέχθηκα  υπό την προϋπόθεση ότι  θα επιχειρούσαμε και θα επιτυγχάναμε  κάτι το χειροπιαστό, αντίστοιχο προς αυτά της πρώτης θητεία μου (1977-1979), ως την «ΗΧΩ της Άντισσας» ή την προτομή του αναμορφωτή του χωριού μας, αείμνηστου Γιάννη Β. Φωτιάδη.  Έτσι μεταξύ 1989-1991, υπήρξα για δεύτερη θητεία Πρόεδρος, με συμπαραστάτες και μέλη  του Δ.Σ. κάποιους απ’ αυτούς που μου είχαν κάνει την πρόταση. Αυτό που είχα κατά νου και έγινε αποδεκτό απ’ όλους όταν το πρότεινα,  ήταν να  κάνουμε την προτομή του ΤΕΡΠΑΝΔΡΟΥ του Αντισσαίου, του μεγάλου αυτού προπάτορά μας, του 7^ου αιώνα π.Χ. Του θεμελιωτή  της Ελληνικής μουσικής που με το έργο του κατάφερε να καταστήσει γνωστή παγκόσμια την γενέτειρά του, την πόλη/κράτος Άντισσα, στα πέρατα του Κόσμου όπου εκτεινόταν και απάστραπτε  το Ελληνικό πνεύμα. Η φιλοσοφία, τα γράμματα, οι  τέχνες.  Δεν θα επεκταθώ περισσότερο για τον βίο, το έργο και γενικά για την όλη προσφορά, του «πατέρα της Ελληνικής και θεμελιωτή της Δυτικής Μουσικής», ως  γράφει στο ομώνυμο του έργο ο Απόστ. Γονιδέλλης. Οι συγγραφείς,  Πάνος Φραγκέλλης με την μονογραφία του «Τέρπανδρος ο Αντισσαίος» (ΛΕΣΒΙΑΚΑ, 1993) και ο προαναφερθείς Απ.Γονιδέλλης στο βιβλίο του  «ΤΕΡΠΑΝΔΡΟΣ ΑΝΤΙΣΣΑΙΟΣ» (Αιολίδα, 2017) δίδουν πλήρη σχετική ανάλυση και πληροφόρηση.

 Για μένα η έννοια «Τέρπανδρος» ήταν στοιχείο γνώσης «εξ απαλών ονύχων», αφού από πρωτοταξούδι υπήρξα μαθητής στο δημοτικό εκπαιδευτήριο Αντίσσης «ΤΕΡΠΑΝΔΡΕΙΟ», το χτισθέν, κατά την τελευταία κυβέρνηση του εθνάρχη Ελευθ. Βενιζέλου (1928-1932). Μαθητής εκεί, ως ήταν φυσικό, επανειλημμένως είχα ακούσει απ’τους δασκάλους μου για τον μεγάλο αυτόν Αντισσαίο προπάτορά μας. Το ίδιο βέβαια και όλα τα άλλα μέλη του τότε Δ.Σ. του Συλλόγου μας.

Με την υιοθέτηση της προτάσεως μου ομόφωνα απ’το  Δ.Σ., ξεκινήσαμε την καμπάνια μας. Προς την κατεύθυνση αυτή θελήσαμε η εν λόγω δράση μας να είναι συλλογική,  με το να συμμετάσχουν σ’αυτή  και οι δύο Σύλλογοι του χωριού μας (“Τέρπανδρος” και “Ορφέας”). Όντως, τα έσοδα του χορού που διοργανώσαμε από κοινού οι τρεις σύλλογοί μας στην πλατεία του χωριού το καλοκαίρι, αποφασίσαμε να αποτελέσουν την μαγιά για το εγχείρημά μας αυτό.   

Μετά, η σχετική καμπάνια μας κορυφώθηκε μέσω της «ΗΧΩΣ». Η ανταπόκριση των Αντισσαίων υπήρξε καθολική. Τόσο στο χωριό, όσο στην Αθήνα αλλά και στο εξωτερικό (Αυστραλία, Καναδά κ.λπ.). Εντωμεταξύ ενώ προχωρούσαν οι διαδικασίες, κατά πως συμβαίνει ατυχώς πάντα με τη φυλή μας, κάποιοι στο χωριό,  και μάλιστα απ’την “ελίτ” της πλατείας, άρχισαν να «ενσπείρουν ζιζάνια».  “Προς τι, αυτή η προτομή;  Αντ’αυτής, γιατί δεν δίνουμε τη δυνατότητα στη νεολαία του χωριού να έχει πρόσβαση σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές; που να αγοραστούν απ’τα συγκεντρωνόμενα ποσά”. Μάλιστα τούτα εστάλησαν με επιστολή στο Σύλλογο μας. Φυσικά το θέμα συζητήθηκε στο Δ.Σ. και ομόφωνα καταλήξαμε ότι δεν παρεκκλίνουμε απ’την αρχική μας πορεία. Απαντήσαμε δε  σχετικώς δια της ΗΧΩΣ, επισημαίνοντας ότι τα θέματα των ηλεκτρονικών υπολογιστών είναι αρμοδιότητας άλλων και πρωτίστως του Υπουργείου Παιδείας και ασφαλώς ξεφεύγουν των  δραστηριοτήτων του Συλλόγου μας. 

Προχωρήσαμε στην επιλογή του γλύπτη και του αναθέσαμε την φιλοτέχνηση της προτομής του τιμωμένου μας. Τούτος ήταν ο καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Πολυτεχνείου, γλύπτης Γεώργιος Καλακαλάς. Υπήρξε εγνωσμένης φήμης καλλιτέχνης,  με πολλά έργα του ανά την Ελλάδα. Σύμπτωση, τούτος  να έχει σπουδάσει στη Σχολή  Καλών Τεχνών στο εργαστήριο του Γιάννη Παππά, ο οποίος  το 1979 είχε  φιλοτεχνήσει την στην Πλατεία μας, προτομή του Γιάννη Φωτιάδη. Η αμοιβή του ήταν  1.000.000 δρχ. Μεταξύ αυτών που συμφωνούσαν με  εκείνους που ενέσπειραν ζιζάνια περί των ηλεκτρονικών υπολογιστών ήταν ατυχώς και διοικούντες τους δύο άλλους Συλλόγους (“Τέρπανδρος“, “Ορφέας”). Προκειμένου τούτοι να υπάρξουν ισότιμοι με τον Σύλλογο της Αθήνας, στην προς το χωριό μας αυτή προσφορά, θα έπρεπε  ισότιμα να συνεισφέρουν στη δαπάνη του ενός εκατομμυρίου δρχ. κατά το 1/3 ο καθένας. Επειδή τούτο δεν το δέχθηκαν, τότε ο Σύλλογος της Αθήνας τους επέστρεψε το ποσόν που είχαν συνεισφέρει με το μερίδιό τους απ’το χορό του καλοκαιριού και έτσι η προτομή του Τερπάνδρου υπήρξε προσφορά προς τη γενέτειρά τους, μόνο του Συλλόγου των Αντισσαίων της Αθήνας.  

Η προτομή αυτή καθ’ αυτή είναι ορειχάλκινος μπούστος και παριστά  μια εύμορφη ανδρική εικόνα κλασικής εποχής. Τούτη είναι τοποθετημένη πάνω σε στήλη Πεντελικού μαρμάρου όπου στην πρόσοψή του έχουν γραφεί οι παρακάτω στίχοι, τόσο στο αρχαίο όσο και το μεταφρασμένο κείμενο (απ’τον Λ. Καρακάση). Τούτοι, θεωρούνται ποίηση του ίδιου του Τερπάνδρου:

                          ΛΥΡΕΣ ΜΕ ΤΕΣΣΕΡΕΣ ΧΟΡΔΕΣ

                          ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΠΙΑ ΟΡΓΑΝΑ ΞΕΝΑ

                         ΦΟΡΜΙΓΓΕΣ ΘΕΛΩ ΕΠΤΑΦΩΝΕΣ

                         ΝΑ ΚΕΛΑΪΔΟΥΝ  ΓΙΑ  ΜΕΝΑ.

 

Ως χώρος τοποθέτησης της προτομής είχαμε επιλέξει την σχεδόν στην είσοδο του χωριού, πλατεία του Πέρα (την κατόπιν ονοματισθείσα Πλατεία ήρωα Αριστ. Φ. Μαραγκού). Ο ακριβής  χώρος, υπήρξε το οικόπεδο της οικογένειας  Ευαγγελίδη, το οποίο προσέφερε στην Κοινότητα επί τούτου, ο στην Αμερική εγκατεστημένος ιδιοκτήτης του  Νίκος Ευαγγελίδης, στη μνήμη της μητέρα του Βικτώριας.

 Ο γλύπτης μας παρέδωσε την προτομή το καλοκαίρι του 1991. Ατυχώς όμως η Κοινότητα δεν είχε ολοκληρώσει τις απαιτούμενες εργασίες διαμόρφωσης και ευπρεπισμού του οικοπέδου αυτού. Τούτα ολοκληρώθηκαν  σ’ένα χρόνο και το καλοκαίρι του 1992 έγιναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής σε πάνδημη εκδήλωση. Στον  πρέποντα για την περίπτωση πανηγυρικό που εκφώνησα, τόνισα ότι πολιτιστικές  πράξεις  όπως αυτή, προβάλουν τις καταβολές μας και αποτελούν ασπίδα προάσπισης των νησιών μας έναντι της  αρπακτικής βουλιμίας της εξ ανατολών γείτονος. 

Πλέον της προτομής αυτής καθ΄αυτής προκειμένου να δώσουμε κατά το δυνατό Πανελλήνια  διάσταση στο γεγονός,  είχαμε φιλοδοξήσει να πραγματοποιηθεί παράλληλα Συμπόσιο για τον Τέρπανδρο  κι έτσι απευθυνθήκαμε σ’όλες τις σχετικές Πανεπιστημιακές σχολές της χώρας. Δυστυχώς εξ όλων, είχαμε μία μόνο απάντηση απ’τον καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής  Ιωαννίνων,   Φάνη Κακριδή, οποίος μας έγραφε ότι τούτο δεν θα ήταν εφικτό, λόγω των πολύ περιορισμένων σχετικών στοιχείων της προσφοράς και του έργου του τιμωμένου μας, που διεσώθησαν ως τις μέρες μας.

Με την προσφορά μας αυτή καλύψαμε ως Αντισσαίοι το οφειλόμενο μας, προς τον μεγάλο αυτόν προπάτορά μας, λαμβανομένου υπόψη του δεδομένου ότι η Σπάρτη,  η δεύτερή του πατρίδα, όπου τούτος μεγαλούργησε  έχοντας  ιδρύσει την περίφημη μουσική σχολή του,  έχει προ πολλού στήσει προτομή του ΤΕΡΠΑΝΔΡΟΥ, κατά πως μου είχε πει ο π.Δήμαρχος της, Σαράντης Αντωνάκος.   

Προσβλέπω η ιδέα μου της αδελφοποίησης της ταπεινής σήμερα Άντισσας με την άλλοτε κραταιά ΣΠΑΡΤΗ, όπως είχε γίνει αποδεκτό εγγράφως από τον προαναφερθέντα   Δήμαρχο της, Σ.Αντωνάκο στις αρχές του 2000 και που δυστυχώς δεν υιοθετήθηκε απ’τους ταγούς του τότε Δήμου Ερεσού-Αντίσσης, να λάβει σάρκα και οστά από την σημερινή Δημαρχιακή μας αρχή. Τούτο μόνο θετικά θα συμβάλλει στη συνεχώς φθίνουσα πληθυσμιακά Άντισσα.  Άμποτε!